भारतातील संकीर्ण घडामोडी यावर सराव प्रश्न

भारतातील संकीर्ण घडामोडी :

भारत : गौरवचिन्हे

भारताचे राष्ट्रगीत : जन गण मन

• रचना : गुरुदेव रवींद्रनाथ टागोर
• (मूळ गीत ५ कडव्यांचे, मात्र पहिल्या कडव्यास राष्ट्रगीत म्हणून मान्यता)
• हे गीत गुरुदेवांनी पहिल्यांदा बंगाली भाषेत लिहिले. १९११ मध्ये अबिद अली यांनी त्याचे हिंदी भाषांतर केले.
• प्रथम गायन : २७ डिसेंबर १९११ (कोलकाता अधिवेशन, अध्यक्ष विशन नारायण दास)
• राष्ट्रगीतास घटना समितीची मान्यता २४ जानेवारी १९५०: (गायनाचा कालावधी: ५२ सेकंद)
• राष्ट्रगीताचा इंग्रजी अनुवाद: ‘Morning Song of India’ (रवींद्रनाथ टागोर)

राष्ट्रीय गीत :

• वंदे मातरम् (निवड: बंकिमचंद्र चटर्जी यांच्या ‘आनंदमठ’ कादंबरीतून)
• प्रथम गायन : १८९६ चे कोलकाता अधिवेशन. (अध्यक्ष रहिमतुल्ला सयानी)

राष्ट्रचिन्ह (राजमुद्रा) :

• राष्ट्रचिन्हाची निवड सम्राट अशोकाच्या सारनाथ (उत्तर प्रदेश) येथील स्तंभावरून.
• राष्ट्रचिन्हास मान्यता २६ जानेवारी १९५०

राष्ट्रचिन्हाचे स्वरूप :

• सिंह, घोडा, बैल व हत्ती या प्राण्यांची प्रतिकात्मक चित्रे.
• चार सिंहांपैकी तीन दर्शनी बाजूस व एक पाठीमागे.
• राष्ट्रचिन्हाच्या तळभागाकडे डाव्या बाजूस घोडा व उजव्या बाजूस बैल असे ‘धर्मचक्र’ आहे.
• राष्ट्रचिन्हाखाली ‘सत्यमेव जयते’ हा देवनागरी लिपीतील संदेश असून त्याची निवड ‘मुंडक उपनिषदातून’ केली आहे.
• ‘सत्त्यमेव जयते’ हे ब्रीदवाक्य बनविण्याची जबाबदारी पं. मदनमोहन मालवीय यांच्याकडे होती.

भारताचा राष्ट्रध्वज :

• २२ जुलै १९४७ रोजी संविधान समितीने राष्ट्रध्वजास मान्यता दिली.
• स्वरूप : तिरंगा
• सर्वात वर केशरी, मध्ये पांढरा व सर्वात खाली हिरव्या रंगाचा पट्टा.
• केशरी (भगवा) : शौर्य व त्यागाचे प्रतिक.
• पांढरा : शांतता व पावित्र्य.
• हिरवा : समृद्धीचे प्रतिक.
• मध्यभागी पांढऱ्या पट्ट्यावर निळसर (Navy Blue) रंगाचे अशोक चक्र. हे चक्र गौतम बुद्धांच्या उपदेशानुसार ‘अष्टांग मार्गाचे’ प्रतिनिधित्व करते तसेच न थांबणाऱ्या गती व प्रगतीचे द्योतक आहे.
• हे चक्र सारनाथ येथील स्तंभावरून निवडले असून त्यास २४ आरे आहेत.
• राष्ट्रध्वजाची उंची व लांबी यांचे गुणोत्तर ‘२ : ३’ इतके असते.
• राष्ट्रध्वजाची संकल्पना व रचना मछलीपट्टण (आंध्र प्रदेश) येथील पिंगाली वेंकय्या या शेतकऱ्याने मांडली.
• कायद्यानुसार राष्ट्रध्वज हा खादीवस्त्रापासून व विशिष्ट ९ आकारांतच तयार करणे बंधनकारक आहे.

राष्ट्रध्वजाचा आकार : अतिमहनीय व्यक्तींच्या विमानावर ४५०० x ३०० मिमी; राजकीय महत्त्वाच्या व्यक्तींच्या मोटारीवर २२५ x १५० मिमी. आकाराचा ध्वज (तिरंगा) लावतात.

राष्ट्रीय कॅलेंडर :

• मान्यता २२ मार्च १९५७ शके कालगणनेनुसार रचना (इसवीसनाच्या मागे ७८ वर्षे)
• राष्ट्रीय कॅलेंडरनुसार (शके कालगणना) नववर्षाची सुरूवात चैत्र शुध्द प्रतिपदा (गुढी पाडवा)
• ग्रेगेरियन कॅलेंडरशी सांगड घालताना, चैत्र शुध्द प्रतिपदा दरवर्षी २२ मार्च रोजी व लीप वर्षात २१ मार्च रोजी येते.
• या कॅलेंडरनुसार वर्षाचे ३६५ दिवस मानतात. १९४७ मध्ये भारताची प्रमाण वेळ निश्चित करण्यात आली.

राष्ट्रीय प्रार्थना (National Pledge):

• भारत माझा देश आहे… (India is My Country…)
• ही प्रार्थना सर्वप्रथम १९६२ साली पी. वेंकट सुब्बा राव यांनी तेलगू भाषेत लिहिली.
• १९६३ साली विशाखापट्टणम् येथील शाळेत या प्रार्थनेचे प्रथम वाचन झाले.

भारत : सांस्कृतिक

भारत : विविध राज्ये व त्यांचे नृत्य प्रकार

भारत : प्रादेशिक लोकनृत्य प्रकार

भारत : प्रादेशिक सण व उत्सव

भारत प्रमुख सांस्कृतिक संस्था

भारत : प्रसिद्ध वाद्ये व वादक